آیه 49 سوره روم

وَ إِنْ كانُوا مِنْ قَبْلِ أَنْ يُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمُبْلِسِينَ (49)

وَ إِنْ كانُوا مِنْ قَبْلِ أَنْ يُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ‌: و بدرستى كه بودند پيش از آنكه نازل گرديده شود بر ايشان باران، مِنْ قَبْلِهِ لَمُبْلِسِينَ‌: پيش از ظهور سحاب يا ارسال رياح مبشره، هر آينه نااميدان از باران.

وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ يُرْسِلَ الرِّياحَ مُبَشِّراتٍ وَ لِيُذِيقَكُمْ مِنْ رَحْمَتِهِ وَ لِتَجْرِيَ الْفُلْكُ بِأَمْرِهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ (46) وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ رُسُلاً إِلى‌ قَوْمِهِمْ فَجاؤُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَانْتَقَمْنا مِنَ الَّذِينَ أَجْرَمُوا وَ كانَ حَقًّا عَلَيْنا نَصْرُ الْمُؤْمِنِينَ (47) اللَّهُ الَّذِي يُرْسِلُ الرِّياحَ فَتُثِيرُ سَحاباً فَيَبْسُطُهُ فِي السَّماءِ كَيْفَ يَشاءُ وَ يَجْعَلُهُ كِسَفاً فَتَرَى الْوَدْقَ يَخْرُجُ مِنْ خِلالِهِ فَإِذا أَصابَ بِهِ مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ إِذا هُمْ يَسْتَبْشِرُونَ (48) وَ إِنْ كانُوا مِنْ قَبْلِ أَنْ يُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمُبْلِسِينَ (49) فَانْظُرْ إِلى‌ آثارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها إِنَّ ذلِكَ لَمُحْيِ الْمَوْتى‌ وَ هُوَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ (50)

ترجمه‌

و از آيتهاى او است اينكه ميفرستد بادها را بشارت دهندگان و تا بچشاند شما را از رحمتش و تا جارى شود كشتى بامرش و تا بجوئيد از فضلش و باشد كه شما شكر گزار شويد

و هر آينه بتحقيق فرستاديم پيش از تو پيمبرانى بسوى قومشان پس آمدند آنانرا با حجّتهاى روشن پس انتقام كشيديم از آنانكه گناه كردند و بوده است لازم بر ما يارى نمودن اهل ايمان‌

خدا است آنكه ميفرستد بادها را پس بر مى‌انگيزانند ابر را پس ميگستراند آنرا در آسمان آنچنانكه ميخواهد و ميگرداند آنرا پاره‌ها پس مى‌بينى باران را كه بيرون مى‌آيد از ميانش پس چون برساند آنرا بهر كه بخواهد از بندگانش آنگاه آنان شادى ميكنند

و همانا بودند پيش از آنكه فرو فرستاده شود بر آنان پيش از آن هر آينه نااميدان‌

پس بنگر بسوى اثرهاى رحمت خدا چگونه زنده ميكند زمين را بعد از مردنش همانا آن كس زنده كننده مردگانست و او بر هر چيز توانا است.

تفسير

خداوند متعال به بيانات مختلفه خلق را متوجّه بحقّ ميفرمايد چنانچه در آيات سابقه شمّه‌اى از مفاسد نيامدن باران در اثر معاصى ذكر شد و در اين آيات پاره‌اى از خواصّ و منافع آنرا گوشزد فرموده باين تقريب كه يكى از نشانه‌هاى قدرت و رحمت الهى آنستكه ميفرستد بادها را از جهات مختلفه در حاليكه بشارت دهندگان باشند بنزول باران رحمت الهى براى آنكه مژده دهد بندگانرا و بچشاند بآنها طعم آب صافى گواراى سماوى و ارزاق مولّده از آنرا كه از آثار رحمت خدا است و براى آنكه جارى و سارى گردد كشتيها در دريا بامر و اراده او بوسيله بادها و كثرت آب دريا و براى آنكه مردم در كشتيها مال التّجاره حمل نمايند و باميد فضل الهى بهره بردارى كنند و سود ببرند و شكرگزار باشند و بعدا براى قوّت قلب اهل ايمان فرموده كه پس از اتمام حجّت بر بندگان بارسال رسل و انزال كتب و اتيان ايشان بمعجزات و خوارق عادات كسانيكه در مقام انكار و استكبار و مخالفت و اصرار بآن بر آيند و با اهل ايمان ستيزه نمايند مستحقّ عقوبت خواهند بود و بر خداوند واجب و لازم است كه بپاس‌

جلد 4 صفحه 263

احترام اهل ايمان و اداء حقّ ايشان دمار از روزگار آنها بيرون آورد و انتقام پيغمبر خود و مؤمنين باو را بكشد و ايشان را بر آنها ظفر دهد چنانچه با اقوام سابقه اين معامله را فرموده است و پس از آن مقدّمات نزول باران را بيان فرموده كه خداوند بادها را از جوانب متعدّده ميفرستد پس آنها برانگيزانند و برانند ابر را در جوّ عالم پس بگستراند آنرا خداوند يعنى متّصل بيكديگر كند و پهن نمايد در جهت بالا بهر نحو كه بخواهد از واقف و متحرّك و بزرگ و كوچك فوق هر بلد و متوجّه بهر جهت بر حسب اراده خود و مصلحت خلق و قرار دهد آنرا پاره‌هائى متراكم با هم يا متفرّق از يكديگر پس مى‌بيند شخص بينا كه قطرات باران از خلال و لابلاى آن بيرون مى‌آيد پس چون برساند خداوند آنرا بر كسانيكه سزاوار رحمتند از بندگان خود فورا خوشحال و مسرور ميشوند بوفور نعمت در آتيه با آنكه قبل از نزول باران يعنى قبل از وزيدن باد و پيدايش ابر نااميد بودند از نزول رحمت حقّ و تكرار كلمه قبل شايد بملاحظه افاده اين معنى باشد و محتمل است براى تأكيد و تقرير فرح بعد از شدّت باشد در مجمع از پيغمبر صلى اللّه عليه و اله نقل نموده كه هيچ مرد مسلمانى نيست كه دفاع كند از عرض برادر مسلمانش مگر آنكه مستحقّ شود كه دفع نمايد خداوند از او آتش جهنّم را روز قيامت چون فرموده و كان حقّا علينا نصر المؤمنين و نصرت حقيقى در آخرت است و در خاتمه استدلال بر معاد فرموده باين بيان كه نظر كن اى بنده خدا بگلهاى رنگارنگ و ميوه‌هاى گوناگون و ساير نعم الهى كه در فصول متعدّده بعد از مرده و بائر شدن زمين و نابودى نباتات آن بوجود آمده و در اثر نزول باران زمين مرده بى‌ثمر زنده و پر ثمر شده و بدانكه چنين خدائى كه بباران رحمت خود خاك مرده را زنده كند و نباتات را بروياند ميتواند خاك مرده شما را هم ببارانيكه طبع منى دارد زنده نمايد و مردم را براى حساب به پيشگاه خود حاضر فرمايد و او بر هر امرى قادر و توانا است و كسفا بسكون سين و اثر بصيغه مفرد و تحيى بتاء نيز قرائت شده و خلله بجاى خلاله از امير المؤمنين عليه السّلام و ديگران رسيده است.

جلد 4 صفحه 264

وَ إِن‌ كانُوا مِن‌ قَبل‌ِ أَن‌ يُنَزَّل‌َ عَلَيهِم‌ مِن‌ قَبلِه‌ِ لَمُبلِسِين‌َ (49)

و ‌اگر‌ چه‌ بودند پيش‌ ‌از‌ اينكه‌ باران‌ ‌بر‌ ‌آنها‌ نازل‌ شود ‌هر‌ آينه‌ مأيوس‌ و نااميد.

بخصوص‌ ‌در‌ سال‌ قحطي‌ و خشك‌ سالي‌ ‌که‌ تمام‌ مزارع‌ پژمرده‌ و اوراق‌ اشجار زرد ‌شده‌ و چاهها خشك‌ ‌شده‌ و رودخانه‌ها و نهرها بي‌ آب‌ مانده‌ و هواي‌ ‌آنها‌ كثيف‌ ‌شده‌ و حيوانات‌ ‌آنها‌ ‌از‌ بي‌ آبي‌ تلف‌ ‌شده‌.

وَ إِن‌ كانُوا مِن‌ قَبل‌ِ أَن‌ يُنَزَّل‌َ عَلَيهِم‌ پيش‌ ‌از‌ آنكه‌ خداوند نازل‌ فرمايد ‌بر‌ ‌آنها‌.

مِن‌ قَبلِه‌ِ قبل‌ ‌از‌ نزول‌ باران‌.

لَمُبلِسِين‌َ بلس‌، يأس‌ و نااميدي‌ ‌است‌ و شيطان‌ ‌را‌ ابليس‌ گفتند ‌براي‌ اينكه‌ مأيوس‌ ‌بود‌ ‌از‌ رحمت‌ الهي‌ و اينها قبل‌ ‌از‌ نزول‌ باران‌ دست‌ ‌آنها‌ ‌از‌ همه‌ جا كوتاه‌ و بيچاره‌ و درمانده‌ و پريشان‌ و متحير و راه‌ بجايي‌ نداشتند و تمام‌ نعم‌ الهي‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ باب‌ ‌است‌ ‌تا‌ هست‌ قدرداني‌ و شكرگزاري‌ نمي‌كنيم‌ چون‌ ‌از‌ دست‌ رفت‌ مي‌فهميم‌ ‌که‌ چه‌ نعمت‌ بزرگي‌ بوده‌. گفتند هارون‌ عباسي‌ بهلول‌ ‌را‌ ديد و ‌گفت‌ مرا موعظه‌ كن‌‌-‌ بهلول‌ ‌گفت‌ ‌اگر‌ ‌در‌ بياباني‌ تشنه‌ بماني‌ و مشرف‌ ‌بر‌ هلاك‌ شوي‌ و راه‌ بجايي‌ نداشته‌ باشي‌، كسي‌ پيدا شود و آب‌ سرد گوارا بتو بدهد و ‌از‌ هلاكت‌ نجات‌ يابي‌ باو چه‌ ميدهي‌ ‌گفت‌ نصف‌ مملكت‌ ‌را‌ باو ميدهم‌ ‌گفت‌ ‌اگر‌ ادرار تو بند آمد و تمام‌ اطباء ‌از‌ معالجه‌ ‌آن‌ عاجز شدند و مشرف‌ ‌بر‌ موت‌ شدي‌ كسي‌ پيدا شد و بتو داروي‌

جلد 14 - صفحه 402

مختصري‌ داد و راه‌ باز شد باو چه‌ ميدهي‌ ‌گفت‌ نصف‌ مملكتم‌ ‌را‌ باو ميدهم‌ ‌گفت‌ ‌اينکه‌ سلطنت‌ كذايي‌ و ‌اينکه‌ مملكت‌ وسيع‌ تو ارزش‌ يك‌ آب‌ خوردن‌ و ‌پس‌ دادن‌، دارد چه‌ رسد بساير نعم‌ الهيه‌.

]

(آیه 49)- «و قطعا پیش از آن که بر آنان نازل شود، مأیوس بودند» (وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلِ أَنْ یُنَزَّلَ عَلَیْهِمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمُبْلِسِینَ).

این یأس و آن بشارت را کسانی به خوبی درک می‌کنند که همچون عربهای بیابانگرد حیات و زندگیشان پیوند بسیار نزدیکی با همین قطره‌های باران دارد.